See hemisphaerium in All languages combined, or Wiktionary
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Anagramm sortiert (Latein)",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Latein",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Rückläufige Wörterliste (Latein)",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Substantiv (Latein)",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Substantiv 2. Deklination (Latein)",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Substantiv n (Latein)",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Siehe auch",
"orig": "siehe auch",
"parents": [],
"source": "w"
},
{
"kind": "other",
"name": "Übersetzungen (Altgriechisch)",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"etymology_text": "seit Naevius bezeugte Entlehnung aus dem altgriechischen Substantiv ἡμισφαίριον (hēmisphairion^☆) ^(→ grc)",
"forms": [
{
"form": "hēmisphaerium",
"tags": [
"nominative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"tags": [
"nominative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriī",
"tags": [
"genitive",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriōrum",
"tags": [
"genitive",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriō",
"tags": [
"dative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriīs",
"tags": [
"dative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaerium",
"tags": [
"accusative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"tags": [
"accusative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaerium",
"raw_tags": [
"Vokativ"
],
"tags": [
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"raw_tags": [
"Vokativ"
],
"tags": [
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriō",
"tags": [
"ablative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriīs",
"tags": [
"ablative",
"plural"
]
}
],
"hyphenation": "he·mi·sphae·ri·um",
"lang": "Latein",
"lang_code": "la",
"pos": "noun",
"senses": [
{
"categories": [
{
"kind": "other",
"name": "Spätlatein",
"parents": [],
"source": "w"
}
],
"examples": [
{
"ref": "Martianus Minneus Felix Capella; James Willis (Herausgeber): De nuptiis Philologiae et Mercurii. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 265.",
"text": "„hunc numerum quis neget esse diametrum? nam decadis perfectio circulusque huius hemisphaerio edissecatur.“ (Mart. Cap. 7,735)"
},
{
"ref": ", Seite 32.",
"text": "„sed cum vel pauxillulum bibere desisset assecularum meorum famulorumque turba compotrix, quorum cerebris hospitales creterae nimium inmersae dominabantur, vicina fonti aut fluvio raptim scrobis fodiebatur, in quam forte cum lapidum cumulus ambustus demitteretur, antro in hemisphaerii formam corylis flexibilibus intexto fossa inardescens operiebatur, sic tamen, ut superiectis Cilicum velis patentia intervalla virgarum lumine excluso tenebrarentur, vaporem repulsura salientem, qui undae ferventis aspergine flammatis silicibus excuditur.“ (Sidon. epist. 2,9,8)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte einer Kugel; Halbkugel"
],
"id": "de-hemisphaerium-la-noun-cu55mxe1",
"sense_index": "1",
"tags": [
"Late Latin"
]
},
{
"examples": [
{
"text": "„ut ait Nevius, ‚h[i]emispherium ubi conca cerula septum stat.‘“ (Var. LL 7,7)"
},
{
"ref": "Hyginus; Ghislaine Viré (Herausgeber): De astronomia. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-519-01438-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 7.",
"text": "„initio sumpto a polo qui boreus appellatur ad eum qui notius et antarcticus vocatur, in triginta partes unumquodque hemisphaerium dividitur ita uti dimensio significare videatur in tota sphaera sexaginta partes factas.“ (Hygin. astr. 1,7)"
},
{
"ref": "Hyginus; Ghislaine Viré (Herausgeber): De astronomia. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-519-01438-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 137.",
"text": "„Horizon enim dividens ea quae videntur et quae non apparent ita definit sphaeram ut semper sex signa de duodecim in hemisphaerio videantur, hoc est ut supra terram, sex autem signa sint infra, quod est sub terra.“ (Hygin. astr. 4,10)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte des Himmelsgewölbes; Hemisphäre, Himmelshalbkugel"
],
"id": "de-hemisphaerium-la-noun-3diyTf8j",
"sense_index": "2",
"topics": [
"astronomy"
]
},
{
"examples": [
{
"ref": "Pomponius Mela; Karl Frick (Herausgeber): De chorographia libri tres. 1. Auflage. Teubner, Leipzig 1880 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 1–2.",
"text": "„huic medio terra sublimis cingitur undique mari, eodemque in duo latera quae hemisphaeria nominant ab oriente divisa ad occasum zonis quinque distinguitur.“ (Mela 1,4)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte der Erdkugel; Hemisphäre, Erdhalbkugel, Erdhälfte"
],
"id": "de-hemisphaerium-la-noun-Mgdg5KyA",
"sense_index": "3",
"tags": [
"geography"
]
},
{
"examples": [
{
"ref": "Marcus Terentius Varro; Georgius Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): Rerum rusticarum libri tres. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 126.",
"text": "„intrinsecus sub tholo stella lucifer interdiu, noctu hesperus, ita circumeunt ad infimum hemisphaerium ac moventur, ut indicent, quot sint horae. in eodem hemisphaerio medio circum cardinem est orbis ventorum octo, ut Athenis in horologio, quod fecit Cyrrestes;“ (Var. rust. 3,5,17)"
},
{
"ref": "Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 116.",
"text": "„laconicum sudationesque sunt coniungendae tepidario; eaeque quam latae fuerint, tantam altitudinem habeant ad imam curvaturam hemisphaerii. mediumque lumen in hemisphaerio relinquatur, ex eoque clipeum aeneum catenis pendeat, per cuius reductiones et demissiones perficietur sudationis temperatura.“ (Vitr. 5,10,5)"
}
],
"glosses": [
"Gewölbe in der Form einer Halbkugel; Kugelgewölbe, Kuppel"
],
"id": "de-hemisphaerium-la-noun-siQWTLNV",
"raw_tags": [
"Architektur"
],
"sense_index": "4"
},
{
"examples": [
{
"ref": "Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 218.",
"text": "„Hemicyclium excavatum ex quadrato ad enclimaque succisum Berosus Chaldaeus dicitur invenisse; scaphen sive hemisphaerium Aristarchus Samius, idem etiam discum in planitia;“ (Vitr. 9,8,1)"
}
],
"glosses": [
"rund ausgehöhlte Sonnenuhr; Skaphe"
],
"id": "de-hemisphaerium-la-noun-puWcUYU4",
"sense_index": "5",
"topics": [
"technology"
]
}
],
"synonyms": [
{
"sense_index": "4",
"word": "cupula"
},
{
"sense_index": "5",
"word": "scaphe"
}
],
"tags": [
"neuter"
],
"translations": [
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte einer Kugel",
"sense_index": "1",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Halbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte des Himmelsgewölbes",
"sense_index": "2",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Hemisphäre"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte des Himmelsgewölbes",
"sense_index": "2",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Himmelshalbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Hemisphäre"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Erdhalbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Erdhälfte"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Gewölbe in der Form einer Halbkugel",
"sense_index": "4",
"tags": [
"neuter"
],
"word": "Kugelgewölbe"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Gewölbe in der Form einer Halbkugel",
"sense_index": "4",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Kuppel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "rund ausgehöhlte Sonnenuhr",
"sense_index": "5",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Skaphe"
}
],
"word": "hemisphaerium"
}
{
"categories": [
"Anagramm sortiert (Latein)",
"Latein",
"Rückläufige Wörterliste (Latein)",
"Substantiv (Latein)",
"Substantiv 2. Deklination (Latein)",
"Substantiv n (Latein)",
"siehe auch",
"Übersetzungen (Altgriechisch)"
],
"etymology_text": "seit Naevius bezeugte Entlehnung aus dem altgriechischen Substantiv ἡμισφαίριον (hēmisphairion^☆) ^(→ grc)",
"forms": [
{
"form": "hēmisphaerium",
"tags": [
"nominative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"tags": [
"nominative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriī",
"tags": [
"genitive",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriōrum",
"tags": [
"genitive",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriō",
"tags": [
"dative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriīs",
"tags": [
"dative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaerium",
"tags": [
"accusative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"tags": [
"accusative",
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaerium",
"raw_tags": [
"Vokativ"
],
"tags": [
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeria",
"raw_tags": [
"Vokativ"
],
"tags": [
"plural"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriō",
"tags": [
"ablative",
"singular"
]
},
{
"form": "hēmisphaeriīs",
"tags": [
"ablative",
"plural"
]
}
],
"hyphenation": "he·mi·sphae·ri·um",
"lang": "Latein",
"lang_code": "la",
"pos": "noun",
"senses": [
{
"categories": [
"Spätlatein"
],
"examples": [
{
"ref": "Martianus Minneus Felix Capella; James Willis (Herausgeber): De nuptiis Philologiae et Mercurii. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 265.",
"text": "„hunc numerum quis neget esse diametrum? nam decadis perfectio circulusque huius hemisphaerio edissecatur.“ (Mart. Cap. 7,735)"
},
{
"ref": ", Seite 32.",
"text": "„sed cum vel pauxillulum bibere desisset assecularum meorum famulorumque turba compotrix, quorum cerebris hospitales creterae nimium inmersae dominabantur, vicina fonti aut fluvio raptim scrobis fodiebatur, in quam forte cum lapidum cumulus ambustus demitteretur, antro in hemisphaerii formam corylis flexibilibus intexto fossa inardescens operiebatur, sic tamen, ut superiectis Cilicum velis patentia intervalla virgarum lumine excluso tenebrarentur, vaporem repulsura salientem, qui undae ferventis aspergine flammatis silicibus excuditur.“ (Sidon. epist. 2,9,8)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte einer Kugel; Halbkugel"
],
"sense_index": "1",
"tags": [
"Late Latin"
]
},
{
"examples": [
{
"text": "„ut ait Nevius, ‚h[i]emispherium ubi conca cerula septum stat.‘“ (Var. LL 7,7)"
},
{
"ref": "Hyginus; Ghislaine Viré (Herausgeber): De astronomia. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-519-01438-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 7.",
"text": "„initio sumpto a polo qui boreus appellatur ad eum qui notius et antarcticus vocatur, in triginta partes unumquodque hemisphaerium dividitur ita uti dimensio significare videatur in tota sphaera sexaginta partes factas.“ (Hygin. astr. 1,7)"
},
{
"ref": "Hyginus; Ghislaine Viré (Herausgeber): De astronomia. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-519-01438-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) , Seite 137.",
"text": "„Horizon enim dividens ea quae videntur et quae non apparent ita definit sphaeram ut semper sex signa de duodecim in hemisphaerio videantur, hoc est ut supra terram, sex autem signa sint infra, quod est sub terra.“ (Hygin. astr. 4,10)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte des Himmelsgewölbes; Hemisphäre, Himmelshalbkugel"
],
"sense_index": "2",
"topics": [
"astronomy"
]
},
{
"examples": [
{
"ref": "Pomponius Mela; Karl Frick (Herausgeber): De chorographia libri tres. 1. Auflage. Teubner, Leipzig 1880 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 1–2.",
"text": "„huic medio terra sublimis cingitur undique mari, eodemque in duo latera quae hemisphaeria nominant ab oriente divisa ad occasum zonis quinque distinguitur.“ (Mela 1,4)"
}
],
"glosses": [
"Hälfte der Erdkugel; Hemisphäre, Erdhalbkugel, Erdhälfte"
],
"sense_index": "3",
"tags": [
"geography"
]
},
{
"examples": [
{
"ref": "Marcus Terentius Varro; Georgius Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): Rerum rusticarum libri tres. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 126.",
"text": "„intrinsecus sub tholo stella lucifer interdiu, noctu hesperus, ita circumeunt ad infimum hemisphaerium ac moventur, ut indicent, quot sint horae. in eodem hemisphaerio medio circum cardinem est orbis ventorum octo, ut Athenis in horologio, quod fecit Cyrrestes;“ (Var. rust. 3,5,17)"
},
{
"ref": "Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 116.",
"text": "„laconicum sudationesque sunt coniungendae tepidario; eaeque quam latae fuerint, tantam altitudinem habeant ad imam curvaturam hemisphaerii. mediumque lumen in hemisphaerio relinquatur, ex eoque clipeum aeneum catenis pendeat, per cuius reductiones et demissiones perficietur sudationis temperatura.“ (Vitr. 5,10,5)"
}
],
"glosses": [
"Gewölbe in der Form einer Halbkugel; Kugelgewölbe, Kuppel"
],
"raw_tags": [
"Architektur"
],
"sense_index": "4"
},
{
"examples": [
{
"ref": "Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive) , Seite 218.",
"text": "„Hemicyclium excavatum ex quadrato ad enclimaque succisum Berosus Chaldaeus dicitur invenisse; scaphen sive hemisphaerium Aristarchus Samius, idem etiam discum in planitia;“ (Vitr. 9,8,1)"
}
],
"glosses": [
"rund ausgehöhlte Sonnenuhr; Skaphe"
],
"sense_index": "5",
"topics": [
"technology"
]
}
],
"synonyms": [
{
"sense_index": "4",
"word": "cupula"
},
{
"sense_index": "5",
"word": "scaphe"
}
],
"tags": [
"neuter"
],
"translations": [
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte einer Kugel",
"sense_index": "1",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Halbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte des Himmelsgewölbes",
"sense_index": "2",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Hemisphäre"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte des Himmelsgewölbes",
"sense_index": "2",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Himmelshalbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Hemisphäre"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Erdhalbkugel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Hälfte der Erdkugel",
"sense_index": "3",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Erdhälfte"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Gewölbe in der Form einer Halbkugel",
"sense_index": "4",
"tags": [
"neuter"
],
"word": "Kugelgewölbe"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "Gewölbe in der Form einer Halbkugel",
"sense_index": "4",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Kuppel"
},
{
"lang": "Deutsch",
"lang_code": "de",
"sense": "rund ausgehöhlte Sonnenuhr",
"sense_index": "5",
"tags": [
"feminine"
],
"word": "Skaphe"
}
],
"word": "hemisphaerium"
}
Download raw JSONL data for hemisphaerium meaning in Latein (7.1kB)
This page is a part of the kaikki.org machine-readable Latein dictionary. This dictionary is based on structured data extracted on 2024-11-05 from the dewiktionary dump dated 2024-10-20 using wiktextract (fbeafe8 and 7f03c9b). The data shown on this site has been post-processed and various details (e.g., extra categories) removed, some information disambiguated, and additional data merged from other sources. See the raw data download page for the unprocessed wiktextract data.
If you use this data in academic research, please cite Tatu Ylonen: Wiktextract: Wiktionary as Machine-Readable Structured Data, Proceedings of the 13th Conference on Language Resources and Evaluation (LREC), pp. 1317-1325, Marseille, 20-25 June 2022. Linking to the relevant page(s) under https://kaikki.org would also be greatly appreciated.