See дятел in All languages combined, or Wiktionary
{ "categories": [ { "kind": "other", "name": "Доносчики/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Дятловые/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Мужской род/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Одушевлённые/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Плохие люди/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Птицы/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Русские лексемы", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Русские слова, тип морфемного строения R", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Русские существительные", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Русские существительные, склонение 1*a", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Русский язык", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Слова из 5 букв/ru", "parents": [], "source": "w" }, { "kind": "other", "name": "Чередование гласных", "parents": [], "source": "w" } ], "derived": [ { "word": "дятел, дятел, достучался&" }, { "word": "дятел новогодний" }, { "word": "опилочный дятел" }, { "word": "седой дятел" }, { "word": "средний пёстрый дятел" }, { "word": "трёхпалый дятел" } ], "etymology_text": "Из праслав. *dętьlъ, от кот. в числе прочего произошли: русск.-церк.-слав. дятьлъ, русск. дятел, укр. дя́тел, дя́клик (из дя́тлик), болг. де́тел, сербохорв. дjе̏тao (род. п. дjе̏тла, словенск. dė́tǝɫ, др.-чешск. dětel, словацк. d’atel, польск. dzięcioł, в.-луж. dźećelc, н.-луж. źeśelc. Праслав. *dętьlъ из *dьlbtьlъ «долбящий» со стар. диссимиляцией l — l > n — l; см. долбить. По знач. ср. укр. довба́ч, довба́ло «дятел», нем. Baumhauer, с.-в.-р. клеве́ц, долби́лка — то же, арханг.; из дя́тел, по народн. этимологии — дегтя́рь, дехтя́рь — от деготь. По другой гипотезе — *dentьlъ «зубящий» (ср. зубило) с тем же корнем, что и в десна (А. А. Кретов. Славянские этимологии: жало и дятел. Вестник ВПУ, № 1, 2001 г.). Менее достоверно сравнение дя́тел с латышск. dim̃t, dìmstu, dęmu «греметь, звенеть». Использованы данные словаря М. Фасмера. См. Список литературы.", "forms": [ { "form": "дя́тел", "tags": [ "nominative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлы", "tags": [ "nominative", "plural" ] }, { "form": "дя́тла", "tags": [ "genitive", "singular" ] }, { "form": "дя́тлов", "tags": [ "genitive", "plural" ] }, { "form": "дя́тлу", "tags": [ "dative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлам", "tags": [ "dative", "plural" ] }, { "form": "дя́тла", "tags": [ "accusative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлов", "tags": [ "accusative", "plural" ] }, { "form": "дя́тлом", "tags": [ "instrumental", "singular" ] }, { "form": "дя́тлами", "tags": [ "instrumental", "plural" ] }, { "form": "дя́тле", "tags": [ "prepositional", "singular" ] }, { "form": "дя́тлах", "tags": [ "prepositional", "plural" ] } ], "hypernyms": [ { "sense_index": 1, "word": "птица" }, { "sense_index": 1, "word": "животное" } ], "lang": "Русский", "lang_code": "ru", "pos": "noun", "related": [ { "raw_tags": [ "Ближайшее родство", "прилагательные" ], "word": "дятловый" }, { "raw_tags": [ "Ближайшее родство", "прилагательные" ], "word": "дятлообразный" } ], "senses": [ { "examples": [ { "author": "А. К. Толстой", "date": "1842–1862 гг.", "ref": "А. К. Толстой, «Князь Серебряный», 1842–1862 гг. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Пёстрые дятлы продолжали цепляться за мшистую кору древесных стволов, повёртывали свои красные головы на пришельцев и опять принимались стучать в сухое дерево.", "title": "Князь Серебряный" }, { "author": "Леонид Андреев", "date": "1905", "ref": "Л. Н. Андреев, «Губернатор», 1905 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Минутами он останавливался, и тогда где-то над головой в путанице освещённых солнцем ветвей слышался отчётливый рабочий стук дятла.", "title": "Губернатор" } ], "glosses": [ "средних размеров лесная птица семейства дятловых отряда дятлообразных, с клювом, приспособленным для долбления коры и древесины деревьев (Piciformes)" ], "id": "ru-дятел-ru-noun-f7EwsDo1", "raw_glosses": [ "орнитол. средних размеров лесная птица семейства дятловых отряда дятлообразных, с клювом, приспособленным для долбления коры и древесины деревьев (Piciformes)" ], "topics": [ "ornithology" ] }, { "glosses": [ "о человеке: тот, кто стучит, долбит" ], "id": "ru-дятел-ru-noun-HS5hrNiF", "raw_glosses": [ "разг. пренебр. о человеке: тот, кто стучит, долбит" ], "tags": [ "colloquial", "derogatory" ] }, { "examples": [ { "author": "Игорь Сахновский", "collection": "Октябрь", "date_published": "2003", "ref": "Игорь Сахновский, «Ревнивый бог случайностей» // «Октябрь», 2003 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Она внезапно обиделась: — Сам ты, дятел интеллигентный…", "title": "Ревнивый бог случайностей" } ], "glosses": [ "человек, который часто повторяет одно и то же; вообще любой неприятный человек" ], "id": "ru-дятел-ru-noun--BQpJcZF", "raw_glosses": [ "перен., пренебр. человек, который часто повторяет одно и то же; вообще любой неприятный человек" ], "tags": [ "derogatory", "figuratively" ] }, { "examples": [ { "author": "Андрей Ростовский", "date": "2000", "ref": "Андрей Ростовский, «Русский синдикат», 2000 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "— Ищите «дятла» среди своих информаторов.", "title": "Русский синдикат" }, { "author": "Александр Савельев", "date": "2000", "ref": "Александр Савельев, «Аркан для букмекера», 2000 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Труп выловили обезображенным. Отрезаны уши, нос. На спине ножом вырезано «дятел». Стучал в зоне.", "title": "Аркан для букмекера" } ], "glosses": [ "доносчик" ], "id": "ru-дятел-ru-noun-MexukXiM", "raw_glosses": [ "перен. доносчик" ], "tags": [ "figuratively" ] } ], "sounds": [ { "audio": "LL-Q7737 (rus)-Rominf-дятел.wav", "ipa": "ˈdʲætʲɪɫ", "mp3_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/2d/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav.mp3", "ogg_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/2d/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav.ogg", "tags": [ "singular" ], "wav_url": "https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:FilePath/LL-Q7737 (rus)-Rominf-дятел.wav" }, { "ipa": "ˈdʲatɫɨ", "tags": [ "plural" ] } ], "synonyms": [ { "sense_index": 2, "word": "долдон" }, { "sense_index": 2, "word": "попугай" }, { "sense_index": 3, "word": "стукач" } ], "tags": [ "animate", "declension-2", "masculine" ], "translations": [ { "lang": "Азербайджанский", "lang_code": "az", "sense": "птица", "word": "ağacdələn" }, { "lang": "Албанский", "lang_code": "sq", "sense": "птица", "word": "qukapik" }, { "lang": "Амхарский", "lang_code": "am", "sense": "птица", "word": "ግንደ ቆርቁር" }, { "lang": "Английский", "lang_code": "en", "sense": "птица", "word": "woodpecker" }, { "lang": "Английский", "lang_code": "en", "sense": "птица", "word": "pecker" }, { "lang": "Арабский", "lang_code": "ar", "sense": "птица", "word": "خازن البُندق" }, { "lang": "Арагонский", "lang_code": "an", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "algabaran" }, { "lang": "Армянский", "lang_code": "hy", "roman": "p’aytp’orik", "sense": "птица", "word": "փայտփորիկ" }, { "lang": "Африкаанс", "lang_code": "af", "sense": "птица", "word": "houtkapper" }, { "lang": "Баскский", "lang_code": "eu", "sense": "птица", "word": "okil" }, { "lang": "Башкирский", "lang_code": "ba", "sense": "птица", "word": "тумыртҡа" }, { "lang": "Белорусский", "lang_code": "be", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "дзяцел" }, { "lang": "Бенгальский", "lang_code": "bn", "sense": "птица", "word": "কাঠেঠাকরা" }, { "lang": "Бирманский", "lang_code": "my", "sense": "птица", "word": "သစ်တောက်ငှက်" }, { "lang": "Болгарский", "lang_code": "bg", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "кълвач" }, { "lang": "Боснийский", "lang_code": "bs", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "djetlić" }, { "lang": "Бретонский", "lang_code": "br", "sense": "птица", "word": "speged" }, { "lang": "Бурятский", "lang_code": "bua", "sense": "птица", "word": "тоншуул" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "cnocell" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "delor y coed" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "cnocell y coed" }, { "lang": "Валлонский", "lang_code": "wa", "sense": "птица", "word": "betch-fier" }, { "lang": "Венгерский", "lang_code": "hu", "sense": "птица", "word": "harkály" }, { "lang": "Венгерский", "lang_code": "hu", "sense": "птица", "word": "fakopáncs" }, { "lang": "Верхнелужицкий", "lang_code": "hsb", "sense": "птица", "word": "dypornak" }, { "lang": "Верхнелужицкий", "lang_code": "hsb", "sense": "птица", "word": "dypak" }, { "lang": "Волапюк", "lang_code": "vo", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pikit" }, { "lang": "Волоф", "lang_code": "wo", "sense": "птица", "word": "ngorkaan li" }, { "lang": "Вьетнамский", "lang_code": "vi", "sense": "птица", "word": "chim gõ kiến" }, { "lang": "Галисийский", "lang_code": "gl", "sense": "птица", "word": "peto" }, { "lang": "Галисийский", "lang_code": "gl", "sense": "птица", "word": "pica pau" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "δρυοκολάπτης" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "word": "τσικλιδάρα" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "word": "δεντροφάγος" }, { "lang": "Грузинский", "lang_code": "ka", "sense": "птица", "word": "კოდალა" }, { "lang": "Датский", "lang_code": "da", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "spætte" }, { "lang": "Иврит", "lang_code": "he", "sense": "птица", "word": "נקר" }, { "lang": "Идиш", "lang_code": "yi", "sense": "птица", "word": "פּיכאָלץ" }, { "lang": "Идо", "lang_code": "io", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pego" }, { "lang": "Индонезийский", "lang_code": "id", "sense": "птица", "word": "burung pelatuk" }, { "lang": "Интерлингва", "lang_code": "ia", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pico" }, { "lang": "Ирландский", "lang_code": "ga", "sense": "птица", "word": "cnagaire" }, { "lang": "Исландский", "lang_code": "is", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "spæta" }, { "lang": "Испанский", "lang_code": "es", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pájaro carpintero" }, { "lang": "Испанский", "lang_code": "es", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pico" }, { "lang": "Итальянский", "lang_code": "it", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "picchio" }, { "lang": "Казахский", "lang_code": "kk", "sense": "птица", "word": "тоқылдақ" }, { "lang": "Калмыцкий", "lang_code": "xal", "sense": "птица", "word": "тоңшур" }, { "lang": "Калмыцкий", "lang_code": "xal", "sense": "птица", "word": "шонтл" }, { "lang": "Каннада", "lang_code": "kn", "sense": "птица", "word": "ಮರಕುಟಿಕ" }, { "lang": "Карельский", "lang_code": "krl", "sense": "птица", "word": "tikku" }, { "lang": "Каталанский", "lang_code": "ca", "sense": "птица", "word": "picot" }, { "lang": "Кечуа", "lang_code": "qu", "sense": "птица", "word": "yaka-yaka" }, { "lang": "Киргизский", "lang_code": "ky", "sense": "птица", "word": "доңкулдак" }, { "lang": "Китайский", "lang_code": "zh", "roman": "zhuómùniǎo", "sense": "птица", "tags": [ "traditional" ], "word": "啄木鳥" }, { "lang": "Китайский", "lang_code": "zh", "sense": "птица", "tags": [ "simplified" ], "word": "啄木鸟" }, { "lang": "Коми-зырянский", "lang_code": "kom", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Коми-пермяцкий", "lang_code": "koi", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Конкани", "lang_code": "kok", "roman": "tavayo", "sense": "птица", "word": "तवयो" }, { "lang": "Конкани", "lang_code": "kok", "roman": "koTkoTo", "sense": "птица", "word": "कोट्कोटो" }, { "lang": "Корейский", "lang_code": "ko", "sense": "птица", "word": "딱따구리" }, { "lang": "Лакский", "lang_code": "lbe", "sense": "птица", "word": "тӀамадуку" }, { "lang": "Латгальский", "lang_code": "ltg", "roman": "Dendrocopos", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzeņs" }, { "lang": "Латгальский", "lang_code": "ltg", "roman": "Picus или Dryocopus", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "dzylna" }, { "lang": "Латинский", "lang_code": "la", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "picus" }, { "lang": "Латышский", "lang_code": "lv", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzenis" }, { "lang": "Латышский", "lang_code": "lv", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "dzilna" }, { "lang": "Литовский", "lang_code": "lt", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "genys" }, { "lang": "Литовский", "lang_code": "lt", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "meleta" }, { "lang": "Люксембургский", "lang_code": "lb", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "Spiecht" }, { "lang": "Македонский", "lang_code": "mk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "клукајдрвец" }, { "lang": "Малайский", "lang_code": "ms", "sense": "птица", "word": "burung belatuk" }, { "lang": "Мокшанский", "lang_code": "mdf", "sense": "птица", "word": "шякшата" }, { "lang": "Монгольский", "lang_code": "mn", "sense": "птица", "word": "тоншуул" }, { "lang": "Монгольский", "lang_code": "mn", "sense": "птица", "word": "сондуул" }, { "lang": "Навахо", "lang_code": "nv", "sense": "птица", "word": "tsin yiłkaałii" }, { "lang": "Неаполитано-калабрийский", "lang_code": "nap", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "marteniello" }, { "lang": "Немецкий", "lang_code": "de", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "Specht" }, { "lang": "Нидерландский", "lang_code": "nl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "specht" }, { "lang": "Нижнелужицкий", "lang_code": "dsb", "sense": "птица", "word": "źiśelc" }, { "lang": "Норвежский", "lang_code": "no", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "spett" }, { "lang": "Норвежский", "lang_code": "no", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "hakkespett" }, { "lang": "Окситанский", "lang_code": "oc", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Осетинский", "lang_code": "os", "sense": "птица", "word": "хъӕдхой" }, { "lang": "Панджаби", "lang_code": "pa", "sense": "птица", "word": "ਕਠਫੋਡ਼ਾ" }, { "lang": "Персидский", "lang_code": "fa", "sense": "птица", "word": "دارکوب" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzięcioł" }, { "lang": "Португальский", "lang_code": "pt", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pica-pau" }, { "lang": "Ретороманский", "lang_code": "rm", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pitgalain" }, { "lang": "Румынский", "lang_code": "ro", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "ciocănitoare" }, { "lang": "Сардинский", "lang_code": "sc", "sense": "птица", "word": "cnag" }, { "lang": "Сербский", "lang_code": "sr", "sense": "птица", "tags": [ "Cyrillic", "masculine" ], "word": "дјетлић" }, { "lang": "Сербский", "lang_code": "sr", "sense": "птица", "tags": [ "Latin", "masculine" ], "word": "djetlić" }, { "lang": "Сицилийский", "lang_code": "scn", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "attoccadorza" }, { "lang": "Словацкий", "lang_code": "sk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "ďateľ" }, { "lang": "Словенский", "lang_code": "sl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "detel" }, { "lang": "Словенский", "lang_code": "sl", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "žolna" }, { "lang": "Словио", "lang_code": "slovio", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "tags": [ "Latin" ], "word": "datel" }, { "lang": "Суахили", "lang_code": "sw", "sense": "птица", "word": "gogota" }, { "lang": "Тагальский", "lang_code": "tl", "sense": "птица", "word": "karpenteros" }, { "lang": "Тагальский", "lang_code": "tl", "sense": "птица", "word": "tariktik" }, { "lang": "Таджикский", "lang_code": "tg", "sense": "птица", "word": "эзорсурхак" }, { "lang": "Тайский", "lang_code": "th", "roman": "nok hua khwan", "sense": "птица", "word": "นกหัวขวาน" }, { "lang": "Татарский", "lang_code": "tt", "sense": "птица", "tags": [ "Latin" ], "word": "tuqran" }, { "lang": "Телугу", "lang_code": "te", "sense": "птица", "word": "వడ్రంగిపిట్ట" }, { "lang": "Тофаларский", "lang_code": "kim", "sense": "птица", "word": "тоъһорғу" }, { "lang": "Тувинский", "lang_code": "tyv", "sense": "птица", "word": "торгалыг" }, { "lang": "Турецкий", "lang_code": "tr", "sense": "птица", "word": "ağaçkakan" }, { "lang": "Туркменский", "lang_code": "tk", "sense": "птица", "word": "daşdeşen" }, { "lang": "Удмуртский", "lang_code": "udm", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Удмуртский", "lang_code": "udm", "sense": "птица", "word": "кыр" }, { "lang": "Узбекский", "lang_code": "uz", "sense": "птица", "word": "qizilishton" }, { "lang": "Украинский", "lang_code": "uk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "дятел" }, { "lang": "Украинский", "lang_code": "uk", "sense": "птица", "word": "жовна" }, { "lang": "Фарерский", "lang_code": "fo", "sense": "птица", "word": "spæta" }, { "lang": "Финский", "lang_code": "fi", "sense": "птица", "word": "tikka" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pivert" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "roman": "зеленый", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic vert" }, { "lang": "Фризский", "lang_code": "fy", "sense": "птица", "word": "spjocht" }, { "lang": "Фриульский", "lang_code": "fur", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Хинди", "lang_code": "hi", "sense": "птица", "word": "कठफोड़वा" }, { "lang": "Хорватский", "lang_code": "hr", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "žuna" }, { "lang": "Хорватский", "lang_code": "hr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "djetao" }, { "lang": "Чеченский", "lang_code": "ce", "sense": "птица", "word": "хенакӀур" }, { "lang": "Чешский", "lang_code": "cs", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "datel" }, { "lang": "Чувашский", "lang_code": "cv", "sense": "птица", "word": "улатакка" }, { "lang": "Шведский", "lang_code": "sv", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "hackspett" }, { "lang": "Эрзянский", "lang_code": "myv", "sense": "птица", "word": "шекшата" }, { "lang": "Эсперанто", "lang_code": "eo", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pego" }, { "lang": "Эстонский", "lang_code": "et", "sense": "птица", "word": "rähn" }, { "lang": "Якутский", "lang_code": "sah", "sense": "птица", "word": "тоҥсоҕой" }, { "lang": "Якутский", "lang_code": "sah", "sense": "птица", "word": "киргил" }, { "lang": "Японский", "lang_code": "ja", "sense": "птица", "word": "啄木鳥" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "человек, который часто повторяет одно и то же", "word": "katarynka" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "kapuś" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "kabel" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "gumowe ucho" } ], "word": "дятел" }
{ "categories": [ "Доносчики/ru", "Дятловые/ru", "Мужской род/ru", "Одушевлённые/ru", "Плохие люди/ru", "Птицы/ru", "Русские лексемы", "Русские слова, тип морфемного строения R", "Русские существительные", "Русские существительные, склонение 1*a", "Русский язык", "Слова из 5 букв/ru", "Чередование гласных" ], "derived": [ { "word": "дятел, дятел, достучался&" }, { "word": "дятел новогодний" }, { "word": "опилочный дятел" }, { "word": "седой дятел" }, { "word": "средний пёстрый дятел" }, { "word": "трёхпалый дятел" } ], "etymology_text": "Из праслав. *dętьlъ, от кот. в числе прочего произошли: русск.-церк.-слав. дятьлъ, русск. дятел, укр. дя́тел, дя́клик (из дя́тлик), болг. де́тел, сербохорв. дjе̏тao (род. п. дjе̏тла, словенск. dė́tǝɫ, др.-чешск. dětel, словацк. d’atel, польск. dzięcioł, в.-луж. dźećelc, н.-луж. źeśelc. Праслав. *dętьlъ из *dьlbtьlъ «долбящий» со стар. диссимиляцией l — l > n — l; см. долбить. По знач. ср. укр. довба́ч, довба́ло «дятел», нем. Baumhauer, с.-в.-р. клеве́ц, долби́лка — то же, арханг.; из дя́тел, по народн. этимологии — дегтя́рь, дехтя́рь — от деготь. По другой гипотезе — *dentьlъ «зубящий» (ср. зубило) с тем же корнем, что и в десна (А. А. Кретов. Славянские этимологии: жало и дятел. Вестник ВПУ, № 1, 2001 г.). Менее достоверно сравнение дя́тел с латышск. dim̃t, dìmstu, dęmu «греметь, звенеть». Использованы данные словаря М. Фасмера. См. Список литературы.", "forms": [ { "form": "дя́тел", "tags": [ "nominative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлы", "tags": [ "nominative", "plural" ] }, { "form": "дя́тла", "tags": [ "genitive", "singular" ] }, { "form": "дя́тлов", "tags": [ "genitive", "plural" ] }, { "form": "дя́тлу", "tags": [ "dative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлам", "tags": [ "dative", "plural" ] }, { "form": "дя́тла", "tags": [ "accusative", "singular" ] }, { "form": "дя́тлов", "tags": [ "accusative", "plural" ] }, { "form": "дя́тлом", "tags": [ "instrumental", "singular" ] }, { "form": "дя́тлами", "tags": [ "instrumental", "plural" ] }, { "form": "дя́тле", "tags": [ "prepositional", "singular" ] }, { "form": "дя́тлах", "tags": [ "prepositional", "plural" ] } ], "hypernyms": [ { "sense_index": 1, "word": "птица" }, { "sense_index": 1, "word": "животное" } ], "lang": "Русский", "lang_code": "ru", "pos": "noun", "related": [ { "raw_tags": [ "Ближайшее родство", "прилагательные" ], "word": "дятловый" }, { "raw_tags": [ "Ближайшее родство", "прилагательные" ], "word": "дятлообразный" } ], "senses": [ { "examples": [ { "author": "А. К. Толстой", "date": "1842–1862 гг.", "ref": "А. К. Толстой, «Князь Серебряный», 1842–1862 гг. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Пёстрые дятлы продолжали цепляться за мшистую кору древесных стволов, повёртывали свои красные головы на пришельцев и опять принимались стучать в сухое дерево.", "title": "Князь Серебряный" }, { "author": "Леонид Андреев", "date": "1905", "ref": "Л. Н. Андреев, «Губернатор», 1905 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Минутами он останавливался, и тогда где-то над головой в путанице освещённых солнцем ветвей слышался отчётливый рабочий стук дятла.", "title": "Губернатор" } ], "glosses": [ "средних размеров лесная птица семейства дятловых отряда дятлообразных, с клювом, приспособленным для долбления коры и древесины деревьев (Piciformes)" ], "raw_glosses": [ "орнитол. средних размеров лесная птица семейства дятловых отряда дятлообразных, с клювом, приспособленным для долбления коры и древесины деревьев (Piciformes)" ], "topics": [ "ornithology" ] }, { "glosses": [ "о человеке: тот, кто стучит, долбит" ], "raw_glosses": [ "разг. пренебр. о человеке: тот, кто стучит, долбит" ], "tags": [ "colloquial", "derogatory" ] }, { "examples": [ { "author": "Игорь Сахновский", "collection": "Октябрь", "date_published": "2003", "ref": "Игорь Сахновский, «Ревнивый бог случайностей» // «Октябрь», 2003 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Она внезапно обиделась: — Сам ты, дятел интеллигентный…", "title": "Ревнивый бог случайностей" } ], "glosses": [ "человек, который часто повторяет одно и то же; вообще любой неприятный человек" ], "raw_glosses": [ "перен., пренебр. человек, который часто повторяет одно и то же; вообще любой неприятный человек" ], "tags": [ "derogatory", "figuratively" ] }, { "examples": [ { "author": "Андрей Ростовский", "date": "2000", "ref": "Андрей Ростовский, «Русский синдикат», 2000 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "— Ищите «дятла» среди своих информаторов.", "title": "Русский синдикат" }, { "author": "Александр Савельев", "date": "2000", "ref": "Александр Савельев, «Аркан для букмекера», 2000 г. [НКРЯ]", "source": "НКРЯ", "text": "Труп выловили обезображенным. Отрезаны уши, нос. На спине ножом вырезано «дятел». Стучал в зоне.", "title": "Аркан для букмекера" } ], "glosses": [ "доносчик" ], "raw_glosses": [ "перен. доносчик" ], "tags": [ "figuratively" ] } ], "sounds": [ { "audio": "LL-Q7737 (rus)-Rominf-дятел.wav", "ipa": "ˈdʲætʲɪɫ", "mp3_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/2d/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav.mp3", "ogg_url": "https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/2d/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav/LL-Q7737_(rus)-Rominf-дятел.wav.ogg", "tags": [ "singular" ], "wav_url": "https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:FilePath/LL-Q7737 (rus)-Rominf-дятел.wav" }, { "ipa": "ˈdʲatɫɨ", "tags": [ "plural" ] } ], "synonyms": [ { "sense_index": 2, "word": "долдон" }, { "sense_index": 2, "word": "попугай" }, { "sense_index": 3, "word": "стукач" } ], "tags": [ "animate", "declension-2", "masculine" ], "translations": [ { "lang": "Азербайджанский", "lang_code": "az", "sense": "птица", "word": "ağacdələn" }, { "lang": "Албанский", "lang_code": "sq", "sense": "птица", "word": "qukapik" }, { "lang": "Амхарский", "lang_code": "am", "sense": "птица", "word": "ግንደ ቆርቁር" }, { "lang": "Английский", "lang_code": "en", "sense": "птица", "word": "woodpecker" }, { "lang": "Английский", "lang_code": "en", "sense": "птица", "word": "pecker" }, { "lang": "Арабский", "lang_code": "ar", "sense": "птица", "word": "خازن البُندق" }, { "lang": "Арагонский", "lang_code": "an", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "algabaran" }, { "lang": "Армянский", "lang_code": "hy", "roman": "p’aytp’orik", "sense": "птица", "word": "փայտփորիկ" }, { "lang": "Африкаанс", "lang_code": "af", "sense": "птица", "word": "houtkapper" }, { "lang": "Баскский", "lang_code": "eu", "sense": "птица", "word": "okil" }, { "lang": "Башкирский", "lang_code": "ba", "sense": "птица", "word": "тумыртҡа" }, { "lang": "Белорусский", "lang_code": "be", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "дзяцел" }, { "lang": "Бенгальский", "lang_code": "bn", "sense": "птица", "word": "কাঠেঠাকরা" }, { "lang": "Бирманский", "lang_code": "my", "sense": "птица", "word": "သစ်တောက်ငှက်" }, { "lang": "Болгарский", "lang_code": "bg", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "кълвач" }, { "lang": "Боснийский", "lang_code": "bs", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "djetlić" }, { "lang": "Бретонский", "lang_code": "br", "sense": "птица", "word": "speged" }, { "lang": "Бурятский", "lang_code": "bua", "sense": "птица", "word": "тоншуул" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "cnocell" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "delor y coed" }, { "lang": "Валлийский", "lang_code": "cy", "sense": "птица", "word": "cnocell y coed" }, { "lang": "Валлонский", "lang_code": "wa", "sense": "птица", "word": "betch-fier" }, { "lang": "Венгерский", "lang_code": "hu", "sense": "птица", "word": "harkály" }, { "lang": "Венгерский", "lang_code": "hu", "sense": "птица", "word": "fakopáncs" }, { "lang": "Верхнелужицкий", "lang_code": "hsb", "sense": "птица", "word": "dypornak" }, { "lang": "Верхнелужицкий", "lang_code": "hsb", "sense": "птица", "word": "dypak" }, { "lang": "Волапюк", "lang_code": "vo", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pikit" }, { "lang": "Волоф", "lang_code": "wo", "sense": "птица", "word": "ngorkaan li" }, { "lang": "Вьетнамский", "lang_code": "vi", "sense": "птица", "word": "chim gõ kiến" }, { "lang": "Галисийский", "lang_code": "gl", "sense": "птица", "word": "peto" }, { "lang": "Галисийский", "lang_code": "gl", "sense": "птица", "word": "pica pau" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "δρυοκολάπτης" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "word": "τσικλιδάρα" }, { "lang": "Греческий", "lang_code": "el", "sense": "птица", "word": "δεντροφάγος" }, { "lang": "Грузинский", "lang_code": "ka", "sense": "птица", "word": "კოდალა" }, { "lang": "Датский", "lang_code": "da", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "spætte" }, { "lang": "Иврит", "lang_code": "he", "sense": "птица", "word": "נקר" }, { "lang": "Идиш", "lang_code": "yi", "sense": "птица", "word": "פּיכאָלץ" }, { "lang": "Идо", "lang_code": "io", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pego" }, { "lang": "Индонезийский", "lang_code": "id", "sense": "птица", "word": "burung pelatuk" }, { "lang": "Интерлингва", "lang_code": "ia", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pico" }, { "lang": "Ирландский", "lang_code": "ga", "sense": "птица", "word": "cnagaire" }, { "lang": "Исландский", "lang_code": "is", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "spæta" }, { "lang": "Испанский", "lang_code": "es", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pájaro carpintero" }, { "lang": "Испанский", "lang_code": "es", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pico" }, { "lang": "Итальянский", "lang_code": "it", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "picchio" }, { "lang": "Казахский", "lang_code": "kk", "sense": "птица", "word": "тоқылдақ" }, { "lang": "Калмыцкий", "lang_code": "xal", "sense": "птица", "word": "тоңшур" }, { "lang": "Калмыцкий", "lang_code": "xal", "sense": "птица", "word": "шонтл" }, { "lang": "Каннада", "lang_code": "kn", "sense": "птица", "word": "ಮರಕುಟಿಕ" }, { "lang": "Карельский", "lang_code": "krl", "sense": "птица", "word": "tikku" }, { "lang": "Каталанский", "lang_code": "ca", "sense": "птица", "word": "picot" }, { "lang": "Кечуа", "lang_code": "qu", "sense": "птица", "word": "yaka-yaka" }, { "lang": "Киргизский", "lang_code": "ky", "sense": "птица", "word": "доңкулдак" }, { "lang": "Китайский", "lang_code": "zh", "roman": "zhuómùniǎo", "sense": "птица", "tags": [ "traditional" ], "word": "啄木鳥" }, { "lang": "Китайский", "lang_code": "zh", "sense": "птица", "tags": [ "simplified" ], "word": "啄木鸟" }, { "lang": "Коми-зырянский", "lang_code": "kom", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Коми-пермяцкий", "lang_code": "koi", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Конкани", "lang_code": "kok", "roman": "tavayo", "sense": "птица", "word": "तवयो" }, { "lang": "Конкани", "lang_code": "kok", "roman": "koTkoTo", "sense": "птица", "word": "कोट्कोटो" }, { "lang": "Корейский", "lang_code": "ko", "sense": "птица", "word": "딱따구리" }, { "lang": "Лакский", "lang_code": "lbe", "sense": "птица", "word": "тӀамадуку" }, { "lang": "Латгальский", "lang_code": "ltg", "roman": "Dendrocopos", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzeņs" }, { "lang": "Латгальский", "lang_code": "ltg", "roman": "Picus или Dryocopus", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "dzylna" }, { "lang": "Латинский", "lang_code": "la", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "picus" }, { "lang": "Латышский", "lang_code": "lv", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzenis" }, { "lang": "Латышский", "lang_code": "lv", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "dzilna" }, { "lang": "Литовский", "lang_code": "lt", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "genys" }, { "lang": "Литовский", "lang_code": "lt", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "meleta" }, { "lang": "Люксембургский", "lang_code": "lb", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "Spiecht" }, { "lang": "Македонский", "lang_code": "mk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "клукајдрвец" }, { "lang": "Малайский", "lang_code": "ms", "sense": "птица", "word": "burung belatuk" }, { "lang": "Мокшанский", "lang_code": "mdf", "sense": "птица", "word": "шякшата" }, { "lang": "Монгольский", "lang_code": "mn", "sense": "птица", "word": "тоншуул" }, { "lang": "Монгольский", "lang_code": "mn", "sense": "птица", "word": "сондуул" }, { "lang": "Навахо", "lang_code": "nv", "sense": "птица", "word": "tsin yiłkaałii" }, { "lang": "Неаполитано-калабрийский", "lang_code": "nap", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "marteniello" }, { "lang": "Немецкий", "lang_code": "de", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "Specht" }, { "lang": "Нидерландский", "lang_code": "nl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "specht" }, { "lang": "Нижнелужицкий", "lang_code": "dsb", "sense": "птица", "word": "źiśelc" }, { "lang": "Норвежский", "lang_code": "no", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "spett" }, { "lang": "Норвежский", "lang_code": "no", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "hakkespett" }, { "lang": "Окситанский", "lang_code": "oc", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Осетинский", "lang_code": "os", "sense": "птица", "word": "хъӕдхой" }, { "lang": "Панджаби", "lang_code": "pa", "sense": "птица", "word": "ਕਠਫੋਡ਼ਾ" }, { "lang": "Персидский", "lang_code": "fa", "sense": "птица", "word": "دارکوب" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "dzięcioł" }, { "lang": "Португальский", "lang_code": "pt", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pica-pau" }, { "lang": "Ретороманский", "lang_code": "rm", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pitgalain" }, { "lang": "Румынский", "lang_code": "ro", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "ciocănitoare" }, { "lang": "Сардинский", "lang_code": "sc", "sense": "птица", "word": "cnag" }, { "lang": "Сербский", "lang_code": "sr", "sense": "птица", "tags": [ "Cyrillic", "masculine" ], "word": "дјетлић" }, { "lang": "Сербский", "lang_code": "sr", "sense": "птица", "tags": [ "Latin", "masculine" ], "word": "djetlić" }, { "lang": "Сицилийский", "lang_code": "scn", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "attoccadorza" }, { "lang": "Словацкий", "lang_code": "sk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "ďateľ" }, { "lang": "Словенский", "lang_code": "sl", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "detel" }, { "lang": "Словенский", "lang_code": "sl", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "žolna" }, { "lang": "Словио", "lang_code": "slovio", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "tags": [ "Latin" ], "word": "datel" }, { "lang": "Суахили", "lang_code": "sw", "sense": "птица", "word": "gogota" }, { "lang": "Тагальский", "lang_code": "tl", "sense": "птица", "word": "karpenteros" }, { "lang": "Тагальский", "lang_code": "tl", "sense": "птица", "word": "tariktik" }, { "lang": "Таджикский", "lang_code": "tg", "sense": "птица", "word": "эзорсурхак" }, { "lang": "Тайский", "lang_code": "th", "roman": "nok hua khwan", "sense": "птица", "word": "นกหัวขวาน" }, { "lang": "Татарский", "lang_code": "tt", "sense": "птица", "tags": [ "Latin" ], "word": "tuqran" }, { "lang": "Телугу", "lang_code": "te", "sense": "птица", "word": "వడ్రంగిపిట్ట" }, { "lang": "Тофаларский", "lang_code": "kim", "sense": "птица", "word": "тоъһорғу" }, { "lang": "Тувинский", "lang_code": "tyv", "sense": "птица", "word": "торгалыг" }, { "lang": "Турецкий", "lang_code": "tr", "sense": "птица", "word": "ağaçkakan" }, { "lang": "Туркменский", "lang_code": "tk", "sense": "птица", "word": "daşdeşen" }, { "lang": "Удмуртский", "lang_code": "udm", "sense": "птица", "word": "сизь" }, { "lang": "Удмуртский", "lang_code": "udm", "sense": "птица", "word": "кыр" }, { "lang": "Узбекский", "lang_code": "uz", "sense": "птица", "word": "qizilishton" }, { "lang": "Украинский", "lang_code": "uk", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "дятел" }, { "lang": "Украинский", "lang_code": "uk", "sense": "птица", "word": "жовна" }, { "lang": "Фарерский", "lang_code": "fo", "sense": "птица", "word": "spæta" }, { "lang": "Финский", "lang_code": "fi", "sense": "птица", "word": "tikka" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pivert" }, { "lang": "Французский", "lang_code": "fr", "roman": "зеленый", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic vert" }, { "lang": "Фризский", "lang_code": "fy", "sense": "птица", "word": "spjocht" }, { "lang": "Фриульский", "lang_code": "fur", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "pic" }, { "lang": "Хинди", "lang_code": "hi", "sense": "птица", "word": "कठफोड़वा" }, { "lang": "Хорватский", "lang_code": "hr", "sense": "птица", "tags": [ "feminine" ], "word": "žuna" }, { "lang": "Хорватский", "lang_code": "hr", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "djetao" }, { "lang": "Чеченский", "lang_code": "ce", "sense": "птица", "word": "хенакӀур" }, { "lang": "Чешский", "lang_code": "cs", "sense": "птица", "tags": [ "masculine" ], "word": "datel" }, { "lang": "Чувашский", "lang_code": "cv", "sense": "птица", "word": "улатакка" }, { "lang": "Шведский", "lang_code": "sv", "raw_tags": [ "общ." ], "sense": "птица", "word": "hackspett" }, { "lang": "Эрзянский", "lang_code": "myv", "sense": "птица", "word": "шекшата" }, { "lang": "Эсперанто", "lang_code": "eo", "raw_tags": [ "искусственный язык" ], "sense": "птица", "word": "pego" }, { "lang": "Эстонский", "lang_code": "et", "sense": "птица", "word": "rähn" }, { "lang": "Якутский", "lang_code": "sah", "sense": "птица", "word": "тоҥсоҕой" }, { "lang": "Якутский", "lang_code": "sah", "sense": "птица", "word": "киргил" }, { "lang": "Японский", "lang_code": "ja", "sense": "птица", "word": "啄木鳥" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "человек, который часто повторяет одно и то же", "word": "katarynka" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "kapuś" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "kabel" }, { "lang": "Польский", "lang_code": "pl", "sense": "стукач", "word": "gumowe ucho" } ], "word": "дятел" }
Download raw JSONL data for дятел meaning in Русский (22.5kB)
This page is a part of the kaikki.org machine-readable Русский dictionary. This dictionary is based on structured data extracted on 2024-11-06 from the ruwiktionary dump dated 2024-10-20 using wiktextract (fbeafe8 and 7f03c9b). The data shown on this site has been post-processed and various details (e.g., extra categories) removed, some information disambiguated, and additional data merged from other sources. See the raw data download page for the unprocessed wiktextract data.
If you use this data in academic research, please cite Tatu Ylonen: Wiktextract: Wiktionary as Machine-Readable Structured Data, Proceedings of the 13th Conference on Language Resources and Evaluation (LREC), pp. 1317-1325, Marseille, 20-25 June 2022. Linking to the relevant page(s) under https://kaikki.org would also be greatly appreciated.