"ճպուռ" meaning in Middle Armenian

{
  "descendants": [
    {
      "depth": 1,
      "templates": [
        {
          "args": {
            "1": "hy",
            "2": "ճպուռ",
            "3": "ճիպռ"
          },
          "expansion": "Armenian: ճպուռ (čpuṙ), ճիպռ (čipṙ)",
          "name": "desc"
        }
      ],
      "text": "Armenian: ճպուռ (čpuṙ), ճիպռ (čipṙ)"
    }
  ],
  "etymology_templates": [
    {
      "args": {
        "1": "axm",
        "2": "ccs-zan"
      },
      "expansion": "Zan",
      "name": "bor"
    },
    {
      "args": {
        "1": "ccs-gzn-pro",
        "2": "*c̣₁irṗl-"
      },
      "expansion": "Proto-Georgian-Zan *c̣₁irṗl-",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "xmf",
        "2": "ჭირპი"
      },
      "expansion": "Mingrelian ჭირპი (č̣irṗi)",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "ka",
        "2": "წირპლი"
      },
      "expansion": "Georgian წირპლი (c̣irṗli)",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "xcl",
        "2": "բիժ"
      },
      "expansion": "Old Armenian բիժ (biž)",
      "name": "noncog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "hy",
        "2": "ծպուր",
        "t": "sheep droppings"
      },
      "expansion": "Armenian ծպուր (cpur, “sheep droppings”)",
      "name": "m+"
    }
  ],
  "etymology_text": "A Zan borrowing. Compare Proto-Georgian-Zan *c̣₁irṗl-, whence Mingrelian ჭირპი (č̣irṗi), Georgian წირპლი (c̣irṗli). Replaced Old Armenian բիժ (biž). Dialectal Armenian ծպուր (cpur, “sheep droppings”) may be related. First etymologized by Ačaṙean.",
  "forms": [
    {
      "form": "čpuṙ",
      "tags": [
        "romanization"
      ]
    }
  ],
  "head_templates": [
    {
      "args": {
        "1": "axm",
        "2": "noun"
      },
      "expansion": "ճպուռ • (čpuṙ)",
      "name": "head"
    }
  ],
  "lang": "Middle Armenian",
  "lang_code": "axm",
  "pos": "noun",
  "senses": [
    {
      "categories": [
        {
          "kind": "other",
          "name": "Middle Armenian entries with incorrect language header",
          "parents": [
            "Entries with incorrect language header",
            "Entry maintenance"
          ],
          "source": "w"
        },
        {
          "kind": "other",
          "name": "Middle Armenian terms not in MHB",
          "parents": [],
          "source": "w"
        },
        {
          "kind": "topical",
          "langcode": "axm",
          "name": "Bodily fluids",
          "orig": "axm:Bodily fluids",
          "parents": [
            "Body parts",
            "Liquids",
            "Body",
            "Anatomy",
            "Matter",
            "Human",
            "Biology",
            "Medicine",
            "Chemistry",
            "Nature",
            "All topics",
            "Sciences",
            "Fundamental"
          ],
          "source": "w"
        }
      ],
      "derived": [
        {
          "roman": "čpṙot",
          "word": "ճպռոտ"
        },
        {
          "roman": "čpṙotil",
          "word": "ճպռոտիլ"
        }
      ],
      "examples": [
        {
          "ref": "A late interpolation in a homily attributed to Yovhan Mandakuni 17",
          "roman": "Začʻsn gičacʻucʻanē artasuōkʻ ew čpṙōkʻ zkʻimsn ew zhototelisn ew zberann zazracʻucʻanē daṙnutʻeamb",
          "text": "Զաչսն գիճացուցանէ արտասուօք և ճպռօք զքիմսն և զհոտոտելիսն և զբերանն զազրացուցանէ դառնութեամբ"
        },
        {
          "ref": "1184, Mxitʻar Heracʻi, J̌ermancʻ mxitʻarutʻiwn [Relief of Fevers] 21",
          "roman": "Seine Merkzeichen sind noch deutlicher und offenkundigen. So sinken die Augen ein, die Augenhöhle wird leerer, es sondert sich Augenbutter ab, die Lider werden schlaff und nach unten gezogen, wie bei einem Menschen, der, in sich zusammenfallend, in Schlaf versinken will.",
          "text": "Բայց այսոր նշաննին այլ ի բաց լինին, եւ այլ ի յերեւան․ զի աչքն խորանայ, եւ աչաց գուբն դարտկի, եւ ի յաչքն ճպուռ լինի, եւ կոպքն թուլանան, եւ ի վայր քաշվի, զերդ մարդոյ՝ որ կքայ եւ ՚ի քուն կամի լինել […]\nBaycʻ aysor nšannin ayl i bacʻ linin, ew ayl i yerewan; zi ačʻkʻn xoranay, ew ačʻacʻ gubn dartki, ew i yačʻkʻn čpuṙ lini, ew kopkʻn tʻulanan, ew i vayr kʻašvi, zerd mardoy, or kkʻay ew ’i kʻun kami linel[…]\nTranslation by Ernst Seidel"
        },
        {
          "ref": "1478 – 1492, Amirdovlatʻ Amasiacʻi, Angitacʻ anpēt [Useless for Ignoramuses]",
          "text": "[…] հանց որ սրութիւնն եւ կսկիծն ի յաչքն կելնէ, եւ աչիցն արցունք կու վաթի, աչիցն աղբուրն աղտ եւ ճիպռ կու ժողվի եւ կու պնդնայ ժամանակն այն ճիպռն, որպէս որ ի ականջն կու լինի աղտի պէս: Եւ յորժամ զինքն սպաննեն, եւ առնուն զան աղտի պէս ճիպռն եւ պահեն, աւգտէ մահացու դեղոց […]\n[…]hancʻ or srutʻiwnn ew kskicn i yačʻkʻn kelnē, ew ačʻicʻn arcʻunkʻ ku vatʻi, ačʻicʻn aġburn aġt ew čipṙ ku žoġvi ew ku pndnay žamanakn ayn čipṙn, orpēs or i akanǰn ku lini aġti pēs: Ew yoržam zinkʻn spannen, ew aṙnun zan aġti pēs čipṙn ew pahen, awgtē mahacʻu deġocʻ[…]\nTranslation by Стелла Варданян\nЖгучая боль доходит до глаз и вызывает слезы [у животного], и в слезном роднике скапливаются грязь и гнойные выделения, и они со временем уплотняются, как это бывает и с ушной грязью. А когда оленя убивают, то собирают те выделения [из его глаза], похожие на грязь, и они помогают при [отравлении] ядовитыми лекарствами […]"
        }
      ],
      "glosses": [
        "rheum, eye gunk"
      ],
      "id": "en-ճպուռ-axm-noun-0IChHATE",
      "links": [
        [
          "rheum",
          "rheum"
        ],
        [
          "eye gunk",
          "eye gunk"
        ]
      ],
      "synonyms": [
        {
          "roman": "čipṙ",
          "word": "ճիպռ"
        }
      ],
      "wikipedia": [
        "hy:Մարտիրոս Մինասյան"
      ]
    }
  ],
  "word": "ճպուռ"
}

{
  "derived": [
    {
      "roman": "čpṙot",
      "word": "ճպռոտ"
    },
    {
      "roman": "čpṙotil",
      "word": "ճպռոտիլ"
    }
  ],
  "descendants": [
    {
      "depth": 1,
      "templates": [
        {
          "args": {
            "1": "hy",
            "2": "ճպուռ",
            "3": "ճիպռ"
          },
          "expansion": "Armenian: ճպուռ (čpuṙ), ճիպռ (čipṙ)",
          "name": "desc"
        }
      ],
      "text": "Armenian: ճպուռ (čpuṙ), ճիպռ (čipṙ)"
    }
  ],
  "etymology_templates": [
    {
      "args": {
        "1": "axm",
        "2": "ccs-zan"
      },
      "expansion": "Zan",
      "name": "bor"
    },
    {
      "args": {
        "1": "ccs-gzn-pro",
        "2": "*c̣₁irṗl-"
      },
      "expansion": "Proto-Georgian-Zan *c̣₁irṗl-",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "xmf",
        "2": "ჭირპი"
      },
      "expansion": "Mingrelian ჭირპი (č̣irṗi)",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "ka",
        "2": "წირპლი"
      },
      "expansion": "Georgian წირპლი (c̣irṗli)",
      "name": "cog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "xcl",
        "2": "բիժ"
      },
      "expansion": "Old Armenian բիժ (biž)",
      "name": "noncog"
    },
    {
      "args": {
        "1": "hy",
        "2": "ծպուր",
        "t": "sheep droppings"
      },
      "expansion": "Armenian ծպուր (cpur, “sheep droppings”)",
      "name": "m+"
    }
  ],
  "etymology_text": "A Zan borrowing. Compare Proto-Georgian-Zan *c̣₁irṗl-, whence Mingrelian ჭირპი (č̣irṗi), Georgian წირპლი (c̣irṗli). Replaced Old Armenian բիժ (biž). Dialectal Armenian ծպուր (cpur, “sheep droppings”) may be related. First etymologized by Ačaṙean.",
  "forms": [
    {
      "form": "čpuṙ",
      "tags": [
        "romanization"
      ]
    }
  ],
  "head_templates": [
    {
      "args": {
        "1": "axm",
        "2": "noun"
      },
      "expansion": "ճպուռ • (čpuṙ)",
      "name": "head"
    }
  ],
  "lang": "Middle Armenian",
  "lang_code": "axm",
  "pos": "noun",
  "senses": [
    {
      "categories": [
        "Middle Armenian entries with incorrect language header",
        "Middle Armenian lemmas",
        "Middle Armenian nouns",
        "Middle Armenian terms borrowed from Zan languages",
        "Middle Armenian terms derived from Zan languages",
        "Middle Armenian terms not in MHB",
        "Middle Armenian terms with quotations",
        "Requests for translations of Middle Armenian quotations",
        "axm:Bodily fluids"
      ],
      "examples": [
        {
          "ref": "A late interpolation in a homily attributed to Yovhan Mandakuni 17",
          "roman": "Začʻsn gičacʻucʻanē artasuōkʻ ew čpṙōkʻ zkʻimsn ew zhototelisn ew zberann zazracʻucʻanē daṙnutʻeamb",
          "text": "Զաչսն գիճացուցանէ արտասուօք և ճպռօք զքիմսն և զհոտոտելիսն և զբերանն զազրացուցանէ դառնութեամբ"
        },
        {
          "ref": "1184, Mxitʻar Heracʻi, J̌ermancʻ mxitʻarutʻiwn [Relief of Fevers] 21",
          "roman": "Seine Merkzeichen sind noch deutlicher und offenkundigen. So sinken die Augen ein, die Augenhöhle wird leerer, es sondert sich Augenbutter ab, die Lider werden schlaff und nach unten gezogen, wie bei einem Menschen, der, in sich zusammenfallend, in Schlaf versinken will.",
          "text": "Բայց այսոր նշաննին այլ ի բաց լինին, եւ այլ ի յերեւան․ զի աչքն խորանայ, եւ աչաց գուբն դարտկի, եւ ի յաչքն ճպուռ լինի, եւ կոպքն թուլանան, եւ ի վայր քաշվի, զերդ մարդոյ՝ որ կքայ եւ ՚ի քուն կամի լինել […]\nBaycʻ aysor nšannin ayl i bacʻ linin, ew ayl i yerewan; zi ačʻkʻn xoranay, ew ačʻacʻ gubn dartki, ew i yačʻkʻn čpuṙ lini, ew kopkʻn tʻulanan, ew i vayr kʻašvi, zerd mardoy, or kkʻay ew ’i kʻun kami linel[…]\nTranslation by Ernst Seidel"
        },
        {
          "ref": "1478 – 1492, Amirdovlatʻ Amasiacʻi, Angitacʻ anpēt [Useless for Ignoramuses]",
          "text": "[…] հանց որ սրութիւնն եւ կսկիծն ի յաչքն կելնէ, եւ աչիցն արցունք կու վաթի, աչիցն աղբուրն աղտ եւ ճիպռ կու ժողվի եւ կու պնդնայ ժամանակն այն ճիպռն, որպէս որ ի ականջն կու լինի աղտի պէս: Եւ յորժամ զինքն սպաննեն, եւ առնուն զան աղտի պէս ճիպռն եւ պահեն, աւգտէ մահացու դեղոց […]\n[…]hancʻ or srutʻiwnn ew kskicn i yačʻkʻn kelnē, ew ačʻicʻn arcʻunkʻ ku vatʻi, ačʻicʻn aġburn aġt ew čipṙ ku žoġvi ew ku pndnay žamanakn ayn čipṙn, orpēs or i akanǰn ku lini aġti pēs: Ew yoržam zinkʻn spannen, ew aṙnun zan aġti pēs čipṙn ew pahen, awgtē mahacʻu deġocʻ[…]\nTranslation by Стелла Варданян\nЖгучая боль доходит до глаз и вызывает слезы [у животного], и в слезном роднике скапливаются грязь и гнойные выделения, и они со временем уплотняются, как это бывает и с ушной грязью. А когда оленя убивают, то собирают те выделения [из его глаза], похожие на грязь, и они помогают при [отравлении] ядовитыми лекарствами […]"
        }
      ],
      "glosses": [
        "rheum, eye gunk"
      ],
      "links": [
        [
          "rheum",
          "rheum"
        ],
        [
          "eye gunk",
          "eye gunk"
        ]
      ],
      "wikipedia": [
        "hy:Մարտիրոս Մինասյան"
      ]
    }
  ],
  "synonyms": [
    {
      "roman": "čipṙ",
      "word": "ճիպռ"
    }
  ],
  "word": "ճպուռ"
}